بررسی کارایی مدل های اسپرینگیت، زیمسکی واهلسون در امکان پیش بینی ورشکستگی

جزئیات و دریافت

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:166

فهرست مطالب :

چكيده:.. 1

مقدمه:.. 2

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-مقدمه : 4

2-1 بیان مساله 5

3-1 تاریخچه موضوع تحقیق. 6

4-1 اهمیت وضرورت موضوع تحقیق. 9

5-1 اهداف تحقیق. 11

1-5-1 اهداف اصلی: 11

2-5-1 اهداف فرعی (ویژه) : 11

6-1 چارچوب نظری تحقیق. 11

7-1 مدل تحلیلی تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیرها 15

1-7-1 الگوی اسپرینگیت: 15

2-7-1 الگوی زیمسکی: 15

3-7-1 الگوی اهلسون: 16

8-1 فرضیات تحقیق. 16

9-1 متغیرهای عملیاتی تحقیق. 17

10-1تعریف واژه ها و اصطلاحات.. 17

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق

1-2 گفتاراول: ورشکستگی و بررسی قانونی آن. 22

1-1-2 مقدمه 22

2-1-2 تعریف ورشکستگی. 22

3-1-2 ورشکستگی ازنظرقانونی. 23

4-1-2 ورشکستگی ازنظرحسابداری. 24

5-1-2 ورشکستگی ازنظرحقوقی. 25

6-1-2 بررسی قانون ورشکستگی درایران. 25

7-1-2 بررسی قانون ورشکستگی درسایر کشورها 26

8-1-2 ورشکستگی از نظر حقوق بین الملل. 29

2-2 گفتار دوم: دلایل، مراحل و هزینه های ورشکستگی. 29

1-2-2 دلایل ورشکستگی. 29

1-1-2-2 دلایل برون سازمانی. 30

2-1-2-2 دلایل درون سازمانی. 31

2-2-2 ابزارهای شناسایی عوامل ورشکستگی. 34

3-2-2 انواع شکست.. 37

4-2-2 مراحل ورشکستگی. 37

5-2-2 هزینه های ورشکستگی. 39

6-2-2 تاثیرهزینه های ورشکستگی بر ساختار سرمایه 40

7-2-2 مالیات وهزینه های ورشکستگی. 42

8-2-2 صورت وضعیت مالی شرکت ورشکسته 44

3-2 گفتار سوم: ارزیابی تداوم فعالیت شرکتها 46

1-3-2 تداوم فعالیت.. 46

2-3-2 برقرار نبودن فرض تداوم فعالیت.. 47

1-2-3-2 نشانه های مالی: 47

2-2-3-2 نشانه های عملیاتی: 47

3-2-3-2 سایر نشانه ها: 47

3-3-2 روشهای ارزیابی تداوم فعالیت شرکتها 48

1-3-3-2 ارزیابی تداوم فعالیت با استفاده از مقررات قانون تجارت: 49

2-3-3-2 ارزیابی تداوم فعالیت با استفاده ازگزارش حسابرسان: 49

3-3-3-2 ارزیابی تداوم فعالیت با کمک نسبتهای مالی ومدلهای پیش بینی ورشکستگی: 49

4-3-2 آئین نامه انظباتی بورس اوراق بهادارتهران درمورد توقف فعالیت.. 50

4-2 گفتارچهارم: تعاریف پیش بینی، مدل و ساختار مدلهای پیش بینی ورشکستگی. 50

1-4-2 پیش بینی. 50

2-4-2 تکنیک های پیش بینی. 51

1-2-4-2 روشهای کیفی پیش بینی: 51

2-2-4-2 روشهای کمی پیش بینی : 52

3-4-2 الگو(مدل) 52

4-4-2 روش شناسی انواع الگوهای پیش بینی ورشکستگی. 53

1-4-4-2 الگوهای آماری. 53

2-4-4-2 الگوهای سیستم خبره هوشمند مصنوعی. 56

3-4-4-2 الگوهای تئوریک... 58

5-4-2 ویژگی های یک الگوی خوب.. 60

6-4-2 معیارهای عملکرد 61

7-4-2 مدلهای پیش بینی ورشکستگی از نظرنقطه انقطاع. 62

5-2 گفتار پنجم: مدلهای پیش بینی ورشکستگی. 64

1-5-2 مدل ویلیام بیور. 64

2-5-2 مدل آلتمن. 65

3-5-2 مدل دی کین(1972) 68

4-5-2 مدل اسپرینگیت.. 69

5-5-2 مدل اهلسون. 70

6-5-2 مدل CA-SCORE. 71

7-5-2 مدل گریس.. 72

8-5-2 مدل یوشیکو شیراتا 73

9-5-2 مدل زیمسکی. 74

10-5-2 مدل تافلر. 75

11-5-2 مدل فولمر. 76

12-5-2 مدل زاوگین. 77

13-5-2 مدل فیلوسوفو. 79

14-5-2 مدل شبکه عصبی مصنوعی. 80

6-2 گفتارششم: تشریح نسبتهای مالی مورد استفاده در این تحقیق. 81

1-6-2 تاریخچه نسبتهای مالی. 81

2-6-2 تعریف و اهداف نسبتهای مالی. 82

3-6-2 انواع نسبتهای مالی. 82

4-6-2 معیارهای ارزیابی نسبتهای مالی. 82

5-6-2 تشریح نسبتهای مورداستفاده در این تحقیق. 83

6-6-2 محدودیتهای تجزیه وتحلیل نسبتها 85

7-2 گفتارهفتم: بازارهای سرمایه و ارکان آن. 85

1-7-2 تعریف بورس اوراق بهادار. 86

2-7-2 علل پیدایش بورس اوراق بهادار. 86

3-7-2 اصطلاحات کلیدی بورس.. 88

1-3-7-2 تعریف شاخص: 88

2-3-7-2 شاخص های بورس: 88

4-7-2 تاریخچه وتحولات بورس اوراق بهادار تهران. 89

1-4-7-2 دوره اول: سالهای 1346 تا 1357. 90

2-4-7-2 دوره دوم: سالهای 1357 تا 1367. 90

3-4-7-2 دوره سوم: سالهای 1368 تا 1375. 91

4-4-7-2 دوره چهارم: سالهای 1376 تا 1388. 92

8-2 گفتارهشتم: پیشینه تحقیق. 93

1-8-2 تحقیقات داخلی: 94

2-8-2 تحقیقات خارجی: 95

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

1-3- مقدمه: 102

2-3 روش تحقیق. 102

3-3 جامعه و نمونه آماری. 103

1-3-3 معیار تعیین ورشکستگی: 105

2-3-3 معیار انتخاب شرکتهای ورشکسته: 105

3-3-3 معیارانتخاب شرکتهای غیرورشکسته: 105

4-3 قلمرو تحقیق. 106

1-4-3 قلمرو موضوعی: 106

2-4-3 قلمرو مکانی: 106

3-4-3 قلمرو زمانی: 106

5-3 روش و ابزار گردآوری داده ها 106

6-3 روش تجزیه وتحلیل داده ها 107

7-3 اعتبار درونی و برونی پژوهش.. 110

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داه ها

1-4-‏ مقدمه‏: 113

2-4 شاخص های توصیفی متغیرها 113

1-3-4 تجزيه و تحليل و آزمون فرضيه فرعي اول: 118

2-3-4 تجزيه وتحليل و آزمون فرضيه فرعي دوم: 125

3-3-4 تجزيه و تحليل و آزمون فرضيه فرعي سوم: 132

4-3-4 تجزيه و تحليل و آزمون فرضيه اصلي اول: 140

5-3-4 تجزيه و تحليل نتایج بدست آمده از آزمون فرضیه اصلی اول و گروه فرضیات فرعی: 146

1-5-3-4 تجزیه و تحلیل نتایج آزمون فرضیه فرعی اول: 147

2-5-3-4 تجزیه و تحلیل نتایج آزمون فرضیه فرعی دوم: 148

3-5-3-4 تجزیه و تحلیل نتایج آزمون فرضیه فرعی سوم: 149

4-5-3-4 تجزیه و تحلیل نتایج آزمون فرضیه اصلی اول: 150

6-3-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه اصلی دوم: 151

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

1-5-مقدمه: 154

2-5 ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیه ها 154

3-5 نتیجه گیری کلی تحقیق. 156

4-5 پيشنهادهایی مبتني بر يافته هاي تحقيق. 157

5-5 پيشنهادهایی جهت تحقيقات آتي. 158

6-5 محدوديت هاي تحقيق. 159

منابع و ماخذ:

منابع فارسي: 161

منابع لاتین: 164

چکیده انگلیسی 166

فهرست جداول :

جدول (1-1): تحقیقات انجام شده در رابطه با ورشکستگی. 12

جدول (1-2): دلایل ورشکستگی (همان منبع،ص 64)2. 33

جدول (2-2) نتایج آزمون مدل آلتمن در مورد خطای نوع اول و نوع دوم. 66

جدول (3-2): نتایج آزمون مدل آلتمن در مورد خطای نوع اول و دوم. 67

جدول (1-3): اسامی شرکتهای ورشکسته و غیرورشکسته مورد مطالعه 104

جدول (1-4): شاخص های توصیف کننده متغیرها برای گروه شرکتهای ورشکسته 114

جدول (2-4): شاخص های توصیف کننده متغیرها برای گروه شرکتهای غیرورشکسته 115

جدول (3-4): مجموعه حالات مورد انتظاربررسي الگوهاي ورشكستگي. 117

جدول (4-4):نحوه كدينگ متغيرهاي وابسته 118

جدول (5-4):آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی اسپرينگيت در يكسال قبل از ورشكستگي  119

جدول (6-4): نتايج آماره هاي نيكويي برازش الگوی اسپرينگيت در يكسال قبل از ورشكستگي... 119

جدول (7-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي اسپرينگيت در يكسال قبل ازورشكستگي  120

جدول (8-4): نتايج ضرايب رگرسيوني الگوی اسپرينگيت در يكسال قبل از ورشكستگي. 120

جدول (9-4): آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی زيمسكي دريكسال قبل از ورشكستگي.... 121

جدول (10-4): نتايج آماره هاي نيكويي برازش الگوی زيمسكي در يكسال قبل از ورشكستگي... 121

جدول (11-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي زيمسكي در يكسال قبل از ورشكستگي  122

جدول (12-4): نتايج ضرايب رگرسيوني الگوی زیمسکی در يكسال قبل از ورشكستگي. 122

جدول (13-4): آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی اهلسون در يكسال قبل از ورشكستگي. 123

جدول (14-4): نتايج آماره هاي نيكويي برازش الگوی اهلسون در يكسال قبل از ورشكستگي... 123

جدول (15-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي اهلسون در يكسال قبل از ورشكستگي  124

جدول (16-4):نتايج ضرايب رگرسيوني   اهلسون در يكسال قبل از ورشكستگي. 124

جدول (17-4): آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی اسپرينگيت در دو سال قبل از ورشكستگي  126

جدول (18-4): آماره هاي نيكويي برازش الگوی اسپرينگيت در دو سال قبل از ورشكستگي...... 126

جدول (19-4): درصد تطابق مقاديرمشاهده شده وپيش بيني شده الگوي اسپرينگيت در دو سال قبل ازورشکستگی  127

جدول (20-4): نتايج ضرايب رگرسيوني الگوی اسپرينگيت در دو سال قبل از ورشكستگي....... 127

جدول (21-4): آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی زيمسكي در دو سال قبل از ورشكستگي  128

جدول (22-4): نتايج آماره هاي نيكويي برازش الگوی زيمسكي در دو سال قبل از ورشكستگي... 128

جدول (23-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي زيمسكي در دو سال قبل از ورشكستگي  129

جدول (24-4): نتايج ضرايب رگرسيوني الگوی زيمسكي در دو سال قبل از ورشكستگي. 129

جدول (25-4): آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی اهلسون در دو سال قبل از ورشكستگي. 130

جدول (26-4): آماره هاي نيكويي برازش الگوی اهلسون در دو سال قبل از ورشكستگي. 131

جدول (27-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي اهلسون در دو سال قبل از ورشكستگي  131

جدول (28-4): نتايج ضرايب رگرسيوني الگوی اهلسون در دو سال قبل از ورشكستگي. 132

جدول (29-4): نتایج آزمون معنادار بودن الگوی اسپرینگیت در سه سال قبل از ورشکستگی ..... 133

جدول (30-4): آماره هاي نيكويي برازش الگوی اسپرينگيت در سه سال قبل از ورشكستگي...... 134

جدول (31-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي اسپرينگيت درسه سال قبل از ورشكستگي  134

جدول (32-4): نتايج ضرايب رگرسيوني الگوي اسپرينگيت در سه سال قبل از ورشكستگي..... 135

جدول شماره (33-4): آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی زيمسكي در سه سال قبل از ورشكستگي  135

جدول (34-4): نتايج آماره هاي نيكويي برازش الگوی زيمسكي در سه سال قبل از ورشكستگي.. 136

جدول (35-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي زيمسكي در سه سال قبل از ورشكستگي  136

جدول (36-4): نتایج ضرايب رگرسيوني الگوی زيمسكي درسه سال قبل از ورشكستگي. 137

جدول (37-4): آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی اهلسون در سه سال قبل از ورشكستگي  138

جدول (38-4): جدول آماره هاي نيكويي برازش الگوی اهلسون در سه سال قبل از ورشكستگي.. 138

جدول (39-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي اهلسون در سه سال قبل از ورشكستگي  139

جدول (40-4): نتايج ضرايب رگرسيوني الگوی اهلسون در سه سال قبل از ورشكستگي. 139

جدول (41-4): نتايج آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی اسپرينگيت.. 140

جدول (42-4): نتايج آماره هاي نيكويي برازش الگوی اسپرينگيت.. 141

جدول (43-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي اسپرينگيت.. 141

جدول (44-4): نتايج ضرايب رگرسيوني مدل اسپرينگيت.. 142

جدول (45-4): آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی زيمسكي. 142

جدول (46-4): نتايج آماره هاي نيكويي برازش الگوی زيمسكي. 143

جدول (47-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي زيمسكي. 143

جدول (48-4): نتايج ضرايب رگرسيوني الگوی زيمسكي. 144

جدول (49-4): نتايج آزمون معنادار بودن مدلهاي رگرسيوني الگوی اهلسون. 144

جدول (50-4): نتايج آماره هاي نيكويي برازش الگوی اهلسون. 145

جدول (51-4): درصد تطابق مقادير مشاهده شده و پيش بيني شده الگوي اهلسون در سه سال قبل از ورشكستگي  145

جدول ( 52-4): نتايج ضرايب رگرسيوني الگوي اهلسون. 146

جدول (53-4): نتايج آماره هاي نيكويي برازش در مدل رگرسيون لوجستيك به تفكيك سالهاي مختلف مورد بررسي  147

جدول (54-4):نتايج آماره هاي نيكويي برازش.. 147

جدول (55-4): نتایج حاصل از آزمون کروسکال والیس.. 152

جدول (56-4): نتایج حاصل از آزمون کروسکال والیس.. 152

چکیده :

ورشکستگی های اخیر شرکتهای بزرگ در سطح بین الملل و نوسانهای بورس اوراق بهادار ایران نیاز به وجود ابزارهایی برای ارزیابی توان مالی شرکتها را نشان می دهد یکی از این ابزارها استفاده از الگوهای پیش بینی ورشکستگی می باشد. با توجه به این ضرورت هدف اصلی این پژوهش تعیین میزان کارایی مدلهای اسپرینگیت، زیمسکی و اهلسون در پیش بینی وضعیت ورشکستگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و مقایسه نتایج مدلها می باشد، که در راستای تحقق این هدف دو فرضیه اصلی و سه فرضیه فرعی تدوین گردیده است. جامعه آماری و نمونه آماری این پژوهش شامل 13 شرکت ورشکسته و 28 شرکت غیرورشکسته از شرکتهای نساجی و دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 79 تا 87 می باشد که به منظور دسته بندی شرکتها به دو گروه ورشکسته و غیر ورشکسته از پیش فرض ماده 141 قانون تجارت استفاده شده است. در این پژوهش برای آزمون فرضیه اصلی اول و گروه فرضیات فرعی ازروش آماری رگرسیون لوجستیک استفاده و ضرایب موثر با توجه به شرایط مالی و اقتصادی ایران با استفاده از آماره آزمون والد متد ENTER استخراج گردیده است، همچنین برای آزمون فرضیه اصلی دوم ازروش مقایسه میانگین ناپارامتری کروسکال والیس استفاده شده است. نهایتا پس از آزمون، کلیه فرضیات تحقیق در سطح اطمینان 95/0 مورد تایید قرار گرفتند و نتایج نشان داد که " در سه سال مورد بررسی برای پیش بینی ورشکستگی شرکتها مدل اسپرینگیت نسبت به مدلهای زیمسکی و اهلسون نتایج بهتری را نشان می دهد".

پیشرفت سریع فناوری و تغییرات محیطی وسیع، رشد فزاینده ای به اقتصاد بخشیده است. رقابت روز افزون بنگاههای اقتصادی دستیابی به سود را محدود و احتمال ورشکستگی را افزایش داده است، بدین ترتیب تصمیم گیری مالی نسبت به گذشته راهبردی تر شده است. تصمیم گیری در مسائل مالی همواره با ریسک و عدم اطمینان همراه بوده است. به همین خاطر سرمایه گذاران همواره می خواهند با پیش بینی امکان ورشکستگی یک شرکت از سوخت شدن اصل و فرع سرمایه خود جلوگیری کنند. از این رو آنها در پی روشهایی هستند که بتوانند به وسیله آن ورشکستگی مالی شرکتها را تخمین بزنند، زیرا در صورت ورشکستگی سرمایه آنها از بین خواهد رفت. یکی از راههای کمک به سرمایه گذاران ارائه الگوی پیش بینی درباره دورنمای کلی شرکت است هرچه پیش بینی ها به واقعیت نزدیکتر باشند مبنای تصمیم گیری صحیح تر قرار خواهند گرفت. بیور معتقد است " پیش بینی بدون اخذ تصمیم امکانپذیر است ولی کوچکترین تصمیم گیری را نمی توان بدون پیش بینی انجام داد". مهمترین ویژگی الگوهای پیش بینی ورشکستگی دقت آنها در تعیین روابط می باشد لذا در نظر تحلیل گران مالی بسیار با اهمیت هستند. الگوهای ورشکستگی هرکدام دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود می باشند و گزینش یک الگو به ویژه برای استفاده کنندگان اطلاعات مالی و متناسب با نیازهای آنها و شرایط محیطی امری پیچیده است، به همین خاطر استفاده از مدلهای پیش بینی ورشکستگی تعدیل شده در ایران می تواند به استفاده کنندگان برای آگاهی از وضعیت مالی آتی شرکتها کمک کنند.

بیور معتقد است:

"پیش بینی بدون اخذ تصمیم امکان پذیر است ولی کوچک ترین تصمیم گیری را نمیتوان بدون پیش بینی انجام داد"

رشد سریع وفزاینده علوم وتکنولوژی درعصرحاضرسبب پیچیدگی روابط انسانها بویژه روابط اقتصادی و تجاری نسبت به گذشته گردیده است. پیشرفت علم وتکنولوژی، اقتصاد وتجارت را وارد مرحله تازه ای گردانیده، بطوری که شرکتها وبنگاههای اقتصادی کوچک گذشته تبدیل به شرکتهای سهامی عام وحتی چند ملیتی درسراسردنیا گردیده است. این تغییرشکل اقتصاد وتجارت باعث گردیده از یک سو شرکتهای کوچک ازدور رقابت خارج شوند وازسوی دیگرشرکتهای بزرگی که توان رقابت با دیگرشرکتهای هم صنعت خود را نداشتند، با مشکل توقف فعالیت یا بحران های مالی و درنهایت ورشکستگی مواجه شوند. ازطرف دیگرچرخه رقابت نیزکه خود عامل گسترش هرچه بیشترشرکت ها (از لحاظ تعداد سهامداران، گسترش حجم و وسعت) گردیده بود فاصله بین تامین کنندگان منابع مالی (سهامداران، سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و وام دهندگان) ومدیریت شرکت ازلحاظ کنترل و نظارت مستقیم بر شرکت را بیشتر کرده است. عوامل مذکورمنجربه نگرانی تامین کنندگان منابع مالی شرکتها گردید، زیرا درواقع تامین کنندگان منابع مالی:

اولا ً:خود قادربه کنترل ونظارت مستقیم برشرکت نبودند.

ثانیا ً:نمی توانستند وضعیت مالی شرکتها را درآینده پیش بینی نمایند.

دراین مرحله تحلیلگران مالی به یاری صاحبان سرمایه آمدند، آنان با استفاده از روشهای مختلف به ارزیابی سهام شرکتها وتجزیه وتحلیل وضعیت مالی شرکتها درآینده پرداختند. نسبتهای مالی یکی ازابزارهای مهم درپیش بینی توقف فعالیت و بحرانهای مالی شرکتها محسوب می گردند.

برهمین اساس محققین مختلف درسالهای گذشته ازجمله بیور[1]،1966، آلتمن[2]،1968، اسپرینگیت[3]،1978، اهلسون[4]،1980، زیمسکی[5]،1984، زاوگین[6]،1985و...، با استفاده ازنسبتهای مالی گوناگون به پیش بینی وضعیت مالی آتی شرکتها پرداختند وهرکدام ازآنها نیزبه نتایجی دست یافتند. با توجه به افزایش حجم معاملات دربازار اوراق بهادارایران و لزوم بگارگیری ابزارهای مناسب درزمینه بررسی وضعیت شرکتها برای سرمایه گذاری درآنها نیازبه استفاده ازالگوهایی که بتواند وضعیت مالی شرکتها را درآینده پیش بینی نماید احساس می شود. الگوهای متفاوت از روشهای تحلیلی گوناگونی برای پیش بینی وضعیت مالی شرکتها استفاده می کنند که هرکدام نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند. گزینش الگوی مناسب برای استفاده کنندگان اطلاعات مالی متناسب با نیازهای آنها وشرایط محیطی اقتصادی، اجتماعی امری پیچیده است. از اینرو دراین تحقیق سعی می شود با درنظرگرفتن سه مدل پیش بینی ورشکستگی (مدلهای اسپرینگیت، زیمسکی واهلسون) ومحاسبه نسبتهای مالی مورد استفاده درمدلها، نتایج حاصل ازاجرای این مدلها را با شرایط واقعی شرکتهای مورد بررسی دربورس اوراق بهادارتهران مقایسه کرده تا درنتیجه میزان قابلیت کاربرد هرمدل مشخص شود. درفصل اول پس ازبیان مسئله تحقیق، تاریخچه موضوع تحقیق را مورد بررسی قرار می دهیم وبه بیان اهمیت وضرورت تحقیق می پردازیم. همچنین اهداف تحقیق را درقالب اهداف اصلی و ویژه بیان می کنیم. چارچوب نظری تحقیق که بیان اصلی طرح سوال و موضوع تحقیق بوده است دراین فصل آورده شده و درادامه به مدل تحلیلی و فرضیه های تحقیق نیزاشاره شده است، درپایان این فصل نیز متغیرهای عملیاتی تحقیق وتعاریف واژه ها واصطلاحات آمده است.

2-1 بیان مساله

درحال حاضربنگاههای اقتصادی درمحیطی بسیارمتغیر و رقابتی فعالیت می کنند. واکنش سریع و درست درمقابل شرایط بسیارمتغیر بازار درموقعیت بنگاه نقش بسزایی دارد. مدیریت بنگاه درتمامی جنبه های فعالیت بنگاه مانند تولید کالا، فعالیت های بازاریابی وفروش و خدمات پشتیبانی مانند آموزش کارکنان وپردازش اطلاعات درگیراست.

برای انجام این مسئولیتها اکثربنگاهها بطورگسترده از اطلاعات وگزارشهای مالی استفاده می کنند. صورتهای مالی محصول اصلی گزارشگری مالی و ابزاراصلی انتقال اطلاعات حسابداری به افراد خارج ازسازمان است. گزارشگری مالی باید اطلاعاتی درباره منابع اقتصادی، تعهدات وحقوق صاحبان سرمایه فراهم کند. این اطلاعات به مدیران،سرمایه گذاران، اعتباردهندگان وسایراشخاص مربوط درزمینه شناسایی نقاط قوت وضعف مالی واحد تجاری، سنجش نقدینگی، توانایی پرداخت دیون وارزیابی عملکرد واحد تجاری طی دوره کمک می کند.

نسبت های مالی یکی ازابزارهای ارزیابی شرکتها توسط سرمایه گذاران ونیزابزاری برای مدیریت واحد تجاری به منظورارزیابی وضعیت موجود وهمچنین پیش بینی وضعیت آتی واحد تجاری است.

نسبت یا شاخص مالی معیاری است که به منظورارزیابی شرایط مالی وعملکرد یک شرکت بکار     می رود که با تجزیه وتحلیل وتفسیراین نسبتهای مختلف مالی توسط تحلیلگران زبده و با تجربه اطلاعات مفیدی ازموقعیت مالی شرکت بدست خواهد آمد، در صورتی که این اطلاعات را نمی توان از صورتهای مالی بطورمستقیم استخراج نمود. درسالهای اخیرتحلیلگران مالی به این نتیجه رسیده اند که مجموعه ای ازنسبت های مالی را می توان به منظورپیش بینی تداوم فعالیت مالی شرکت مورد استفاده قرارداد وبا کمک مدل به پیش بینی وقایع مشخص درآینده می پردازند(کدخدایی،1382، ص25)1. مدلهای پیش بینی ورشکستگی درواقع ترکیبی ازنسبتهای مالی هستند که توسط تحلیلگران با تجربه طی سالهای زیادی درنقاط مختلفی ازجهان مورد آزمون قرارگرفته و به دنیای علم ودانش عرضه شده اند. اسپرینگیت، زیمسکی واهلسون با استفاده ازروشهای علمی تجربی با ایجاد مدلهای پیش بینی ورشکستگی موفق به طراحی مدلهایی دراین زمینه شدند که به نام خود آنها معروف است. در این تحقیق پیش بینی ورشکستگی شرکتها به کمک مدلهای فوق مورد بررسی قرارگرفته است تا به این وسیله میزان اطمینان به نتایج این مدلها دربورس اوراق بهادارتهران مشخص شود و پاسخی به پرسش اصلی تحقیق داده شود که " آیا مدل اسپرینگیت نسبت به مدلهای زیمسکی واهلسون ازکارائی بیشتری برای پیش بینی ورشکستگی شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران برخورداراست؟".                          

3-1 تاریخچه موضوع تحقیق

در 35سال اخیر موضوع "پیش بینی ورشکستگی شرکتها" به عنوان یکی ازموضوعات عمده پژوهشی درادبیات فاینانس تبدیل شده است .

محققین درتحقیقات علمی زیادی تلاش کردند براساس اطلاعات موجود وتکنیکهای آماری بهترین مدلهای پیش بینی ورشکستگی را کشف کنند. هریک ازمحققین درتحقیقات فوق الذکربه نتایجی رسیده اند که دراینجا به نتایج حاصل ازتحقیقات عده ای از آنها به طور مختصراشاره می شود:

آلتمن نخستین فردی است که الگوهای پیش بینی ورشکستگی چند متغیره راعرضه کرد. اوبا بکارگیری روش تحلیل تمایزی چندگانه واستفاده ازنسبتهای مالی به عنوان متغیرهای مستقل به دنبال پیش بینی ورشکستگی بنگاه ها بود. وی الگوی معروف خود را تحت عنوان الگوی رتبه z [7] ارائه داد که به پیش بینی ورشکستگی تجاری معروف است. اوبا این روش از میان 22 نسبت مالی که به نظراو بهترین نسبتها برای پیش بینی ورشکستگی بودند 5 نسبت راگزینش کرد. آلتمن با ترکیب این 5 نسبت الگویی ارائه کرد که به زعم او بهترین عملکرد را درمیان دیگرنسبتهای مالی دارا است. درسالهای بعد انتقاداتی به الگوی z وارد شد. تحلیلگران، حسابداران وحتی مدیران معتقد بودند که الگوی z تنها برای موسسات همگانی کاربرد دارد. آلتمن درادامه مطالعات خود موفق به اصلاح و رفع اشکالات الگوشد والگویی جدیدی را ارائه داد (آلتمن، 1968،ص591)[8] .

اسپرینگیت مطالعات آلتمن را ادامه داد و ازتجزیه وتحلیل ممیزی برای انتخاب 4نسبت مالی مناسب که شامل سرمایه درگردش به کل دارائیها، سود قبل ازبهره ومالیات به کل دارائیها، سود قبل ازمالیات به بدهی جاری، فروش به کل دارائیها بود ازمیان 19 نسبت که بهترین نسبتها برای تشخیص شرکتهای سالم و ورشکسته بودند استفاده کرد وبعد ازآزمون آن در40 شرکت الگویی ارائه داد که به 5/92 درصد پیش بینی صحیح دست یافت (اسپرینگیت، 1978،ص 128)[9].

اهلسون برای ایجاد الگوی خود ازروش تجزیه وتحلیل لوجستیک استفاده کرد و نمونه خود را در105 شرکت ورشکسته و 2058 شرکت غیرورشکسته آزمون کرد، او درالگوی خود از9 متغیرمستقل استفاده کرد، الگوی اوبه1/85 درصدپیش بینی صحیح دست یافت(اهلسون،1980،ص121)[10].

زیمسکی ازنسبتهای مالی نقدینگی، اهرمی وعملکرد استفاده کرد تا الگوی مناسب خود را ارائه دهد. این نسبتها برمبنای تئوریکی گزینش نشده بود بلکه بیشتربراساس تجربیات او در مطالعات قبلی اش بود. الگوی زیمسکی برمبنای نمونه ای شامل40 شرکت ورشکسته و800 شرکت غیرورشکسته تولیدی پی ریزی شد و به 14/86 درصد پیش بینی صحیح دست یافت (زیمسکی، 1984،ص22)[11].

شیراتا پس از بررسی مطالعات گذشته دریافت که نتایج تحقیقات گذشته در ژاپن به دلیل تعداد کم ومحدود بودن نمونه ها به شرکتهای تولیدی با سرمایه های تقریبا یکسان قابل تعمیم نیست. شیراتا برای رفع این نقاط ضعف الگویی جامع ارائه داد تا ورشکستگی را برای تمام انواع شرکتهای تولیدی، بازرگانی وخدماتی با هرمقدارسرمایه پیش بینی کند. شیراتا برای الگوی خود از روش تحلیل تمایزی چندگانه استفاده کرد. نمونه آماری او شامل 686 شرکت ورشکسته و300 شرکت غیرورشکسته در فاصله زمانی سالهای 1986 تا 1996 بود. نتایج تحقیقات نشان دادکه الگوی وی می تواند ورشکستگی را با دقت بیش از 14/86 درصد پیش بینی کند (شیراتا، 1998،ص429)[12].

والاس در تحقیقات خود یک الگو با استفاده از روش شبکه های عصبی طراحی کرد . او درالگوی خود از نسبتهای مالی کلیدی که درمطالعات ورشکستگی گذشته بعنوان بهترین نسبتها گزارش شده بودند، استفاده کرد. الگوی والاس دارای دقت کلی 94 درصد بود و65 نسبت مالی مختلف در مطالعات گذشته را بررسی کرد (والاس، 2004،ص 724).

و...