رساله بررسی ویژگی های کالبدی و کارکردی شهرسازی در شهر زاهدان

جزئیات و دریافت

مقدمه

با توجه به روند سريع شهر نشيني، افزايش جمعيت، كمبود زمين و تحولات اجتماعي ، اقتصادي و سياسي جوامع موجب دگرگونيهاي كالبدي در شهرها شده است.پس از انقلاب صنعتي آپارتمان نشيني شكل نويني به خود گرفت و جنبه هاي گوناگون زندگي بشري  از جمله نظام هاي سكونتگاهي را تحت تاثير قرا رداد موج اين تاثير گذاري از كشورهاي صنعتي آغاز گشت و به كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران رسيد.

توسعه آپارتمان نشيني نه تنها در شكل گيري و روند شهر نشيني تاثير داشته است بلكه رشد كالبدي و فيزيكي شهرها را دگرگون ساخته است .رشد فزاينده و شتابان جمعيتي و فيزيكي شهر زاهدان و به دنبال آن توسعه آپارتمان نشيي از اين منظر قابل توجه است به طوري كه جمعيت اين شهر در طي هشتاد سال از كمتر از 5000 نفر در هسته اوليه (حدود سال 1300) به 17495 نفر در 1335 و به 419518 نفر در 1375 رسيده است و پيش بيني مي شود كه در 1380 به 548886 نفر رسيده باشد و اين افزايش که رشد جمعيت متوسط 27/8 درصد در اين سالها را داشته است گسترش فيزيكي فزاينده شهر را نيز توجه مي كند اين رشد همراه با پديدآمدن شرايط خاص سياسي، اجتماعي و اقتصادي پديده آپارتمان نشيني را در زاهدان تقويت خواهد نمود . در اين راستا با بهره گيري از نظريات كلاسيك و مدرن در زمينه تكوين و تكامل شهرها و نظريات ساخت شهرها، شهرنشيني را از دو بعد عوامل درونزا و برونزا بررسي كرده و در انتها به طريق مطالعه ميداني تاثير برآيند اين دو دسته عوامل را بر توسعه آپارتمان نشيني مورد آزمون قرار داده ايم نتايج حاصله از آن بدين گونه است كه رشد شتابان شهر زاهدان عمدتا ناشي از عوامل برونزا شامل عوامل سیاسی و اداری دولت می باشد.

اين پژوهش شامل شش فصل است كه از ميان آنها بعد از فصل اول كه بيان مسئله است سه فصل بر مبناي مطالعات كتابخانه اي ويك فصل بر مبناي مطالعات ميداني شكل گرفته است و در فصل ششم نيز نتيجه گيري و آزمون فرضيات را آورده ايم.

فهرست مطالب

فصل اول : چهار چوب كلي تحقيق

1-1 -طرح مساله............................................................................................................................. 1

2-1 -ضرورت تحقيق ...................................................................................................................  1

3-1- قلمروتحقق ........................................................................................................................... 2

4-1- اهداف تحقيق........................................................................................................................ 2

5-1- سئوالات اساسی..................................................................................................................... 2

6-1- فرضيات پژوهش................................................................................................................... 3

7-1- روش تحقيق ......................................................................................................................... 3

8-1- پيشينه تحقيق..........................................................................................................................5  

9-1- محدوديت تحقيق .................................................................................................................6

فصل دوم : مباني نظري تحقيق

1-2- شهر چيست.............................................................................................................................7

2-2- تعاريف مختلف شهر...............................................................................................................8

3-2- عوامل مؤثر در تكوين و تكامل شهر نشيني.............................................................................9

1-3-2- ديدگاههاي كلاسيك(درونزا) در شكل گيري شهرها .....................................................10

1-1-3-2-نظریه هیدرولیک یا مبنای محیط گرایی.......................................................................10

2-1-3-2- نظريه اقتصادي : شهر به عنوان يك بازار ......................................................................13

3-1-3-2- نظريه شهر به عنوان يك پايگاه نظامي و دفاعی.............................................................15

4-1-3-2- نظريه مذهبي، گسترش معابد و عبادتگاهها...................................................................16

5-1-3-2- موقعيت چهاراهي در ايجاد شهرها................................................................................17

2-3-2 ديدگاههاي مدرن (برونزوا) در شكل گيري شهرها ...........................................................17

1-2-3-2 سياستهاي استعماري كشورهاي توسعه يافته ..................................................................19

2-2-3-2- سياستهاي دولتها در مسائل مرزي و استراتژيك..........................................................22

3-2-3-2- اهداف سياسي – اداري دولتها ....................................................................................23

4-2-3-2- وجود قطب هاي صنعتي ..............................................................................................24

5-2-3-2- وجود راهها .................................................................................................................26

4-2- نظريه هاي ساخت شهر ........................................................................................................29

1-4-2- ساخت دواير متحدالمركز............................................................................................... 29

2-4-2- ساخت قطاعي شهر..........................................................................................................30

3-4-2- ساخت ستاره اي شكل....................................................................................................31

4-4-2- ساخت چند هسته اي......................................................................................................33

5-4-2- ساخت عمومي شهرها.....................................................................................................35

6-4-2- ساخت طبيعي شهرها .....................................................................................................35

7-4-2- ساخت خطي يا كريدوري..............................................................................................36

فصل سوم : بررسي ساختار جغرافياي طبیعی و انساني شهر زاهدان

1-3- ويژگيهاي جغرافياي طبيعي شهر زاهدان.............................................................................38

1-1-3- موقعيت جغرافيايي .........................................................................................................38

2-1-3- موقعيت رياضي و نسبي شهر زاهدان..............................................................................38

3-1-3- ويژگيهاي زمين شناسي منطقه زاهدان................................................................................41

4-1-3- ويژگيهاي زمين شناختي حوضه آبريز زاهدان...................................................................42

5-1-3- ژئومورفولوژي حوضه زاهدان...........................................................................................44

1-5-1-3- ژئومورفولوژي ساختمانی حوضه زاهدان.......................................................................47

2-5-1-3- ژئومورفولوژي اقليمي حوضه زاهدان...........................................................................48

6-1-3- شرايط اقليمي محدوه زاهدان...........................................................................................51

1-6-1-3- عوامل ماكروكليمايي...................................................................................................51

2-6-1-3-عوامل میکرو کلیمایی...................................................................................................51

7-1-3- بادهاي منطقه ...................................................................................................................52

8-1-3- ميزان دما و طوبت در منطقه .............................................................................................54

9-1-3- بارندگي و ريزش جوي درمنطقه.....................................................................................56

10-1-3- منابع آب منطقه..............................................................................................................57

1-10-1-3-آبهای سطح الارضی...................................................................................................58

2-10-1-3- آبهاي زير زميني حوضه زاهدان................................................................................60

2-3- ساختار دموگرافي و ويژگيهاي انساني شهر زاهدان..............................................................61

1-2-3-تعداد جمعیت و تحولات آن طی سالهای(1335 تا1375).................................................61

2-2-3- تراكم نسبي جمعيت در سطح شهر ..................................................................................64

3-2-3- ساختمان جمعيت .............................................................................................................73

1-3-2-3- ساخت سنی.................................................................................................................73

2-3-2-3- نسبت جنسي................................................................................................................77

4-2-3- بعد خانوار .......................................................................................................................80

5-2-3- حركات جمعيت .............................................................................................................81

1-5-2-3- حركات زماني جمعيت ..............................................................................................82

2-5-2-3- حركات مكاني جمعيت ..............................................................................................82

6-2-3- عوامل مهاجرت به زاهدان ..............................................................................................84

1-6-2-3- عامل جغرافيايي..........................................................................................................84

2-6-2-3- عوامل اجتماعي و فرهنگي و اداري...........................................................................85

3-6-2-3- عوامل اقتصادي..........................................................................................................85

7-2-3- فعاليت و اشتغال...............................................................................................................86

8-2-3- وضعيت اشتغال در بخشهاي مختلف ...............................................................................87

1-8-2-3- شاغلين بخش كشاورزي.............................................................................................89

2-8-2-3- شاغلين بخش صنعت ..................................................................................................91

3-8-2-3- شاغلين بخش خدمات ................................................................................................92

9-2-3- وضعيت كلي سواد در زاهدان..........................................................................................94

فصل چهارم : بررسي روند شهر نشيني و تغييرات كاركردي شهر زاهدان

1-4- روند شكل گيري شهر زاهدان.............................................................................................96

1-1-4- تحولات جهاني و اهميت يافتن منطقه به لحاظ ژئوپولتیك..............................................96

1-1-1-4- منطقه بلوچستان و سرحد ............................................................................................96

2-1-1-4- منطقه دزداب.............................................................................................................100

2-1-4- تغيير قدرت از قاجار به پهلوی و استراتژي شهر زاهدان .................................................102

2-4- سياستهاي دولت در توسعه شهر نشيني زاهدان.....................................................................103

3-4- تغييرات كاركردي در شهر زاهدان ....................................................................................124

1-3-4- كاركرد نظامي سياسي....................................................................................................124

2-3-4- كاركرد اداري................................................................................................................125

3-3-4- كاركرد خدماتي ...........................................................................................................126

4-4- موانع عمده توسعه و جهت توسعه شهر زاهدان ..................................................................128

1-4-4- موانع درجه يك توسعه (موانع طبيعي)...........................................................................128

2-4-4- موانع درجه دو توسعه (موانع مصنوعي).........................................................................128

3-4-4-موانع درجه سوم توسعه (موانع اقتصادي).......................................................................129

4-4-4- توسعه اراضي شهر در ادوار مختلف و جهت توسعه شهر ...........................................129

فصل پنجم :بررسي توسعه آپارتمان نشيني در زاهدان

1-5 آپارتمان چيست ...........................................................................................................132

2-5- سابقه آپارتمان نشيني در جهان ...................................................................................132

3-5- سابقه آپارتمان نشيني در تهران ...................................................................................134

4-5- سابقه آپارتمان نشيني در زاهدان .................................................................................135

5-5 مكان يابي مجتمع هاي آپارتماني در شهر زاهدان ..........................................................136

6-5- ضرورت ايجاد آپارتمان سازي در زاهدان ..................................................................137

7-5- بررسی وضعيت آپارتمان نشيني در زاهدان ..................................................................138

1-7-5- بررسي رابطه شغل ساكنين در مجتمع هاي آپارتماني ..............................................142

2-7-5- بررسي رابطه ميزان تحصيلات در مجتمع هاي آپارتماني .........................................143

3-7-5- بررسي رابطه ميزان درآمد در مجتمع هاي آپارتماني.................................................145

4-7-5- بررسي رابطه بعد خانوار در مجتمع هاي آپارتماني...................................................146

5-7-5- بررسي رابطه قوميتهاي ساكن در مجتمع هاي آپارتماني............................................148

6-7-5- بررسي رابطه انتخاب مجتمع هاي آپارتماني براي سكونت .......................................149

8-5- بررسي فرهنگ آپارتمان نشيني در مجتمع هاي آپارتماني ............................................151

9-5- بررسي روابط اجتماعي در مجتمع هاي آپارتماني ........................................................152

10-5- بررسي ويژگيهاي كالبدي مجتمع هاي آپارتماني.......................................................153

1-10-5- بررسي تعداد طبقات در مجتمع هاي آپارتماني......................................................153

2-10-5- بررسي تعداد اطاق در مجتمع هاي آپارتماني ........................................................154

3-10-5- بررسي نوع مصالح ساختماني در مجتمع هاي آپارتماني ........................................155

4-10-5- بررسي عمر بنا مجتمع هاي آپارتماني ...................................................................155

5-10-5- بررسي امكانات و خدمات محله اي در مجتمع هاي آپارتماني ...............................155

6-10-5- بررسي وضعيت بهداشت در مجتمع هاي آپارتماني ...............................................156

11-5- بررسي نقاط قوت و ضعف در مجتمع هاي آپارتماني شهر زاهدان .............................158

1-11-5- نقاط قوت ............................................................................................................158

1-1-11-5- دسترسي به منابع مالي .......................................................................................158

2-1-11-5-صرفه جویی در مصرف مصالح..........................................................................159

3-1-11-5- سرعت در فرآيند ساخت .................................................................................160

4-1-11-5- ارتقاي تكنولوژي و ارتقاي كيفيت ..................................................................161

5-1-11-5- دسترسي به تسهيلات عمومي ...........................................................................161

2-11-5- نقاط ضعف .........................................................................................................161

1-2-11-5- كمبود امكانات، خدماتي و رفاهي ...................................................................162

2-2-11-5- مشكلات سيستم جمع آوري زباله....................................................................163

3-2-11-5- كبمود پاركينگ .............................................................................................164

4-2-11-5- كمبود فضاي بازي مناسب براي كودكان ........................................................165

12-5- عوارض زيست محيطي در مجتمع هاي آپارتماني .....................................................166

1-12-5- موقعيت و قطه بندي زمين ....................................................................................166

1-1-12-5- موقعيت ساختمانها ...........................................................................................166

2-1-12-5- قطعه بندي زمين ..............................................................................................167

2-12-5- عوارض طبيعي ....................................................................................................168

1-2-12-5- عوارض مربوط به خاك و زمين ......................................................................168

2-2-12-5- هوا .................................................................................................................168

3-2-12-5- صدا ...............................................................................................................169

4-2-12-5- نور..................................................................................................................169

5-2-12-5- حرارت و برودت ...........................................................................................169

3-12-5- عوارض انساني ..................................................................................................170

1-3-12-5- خصوصيات خانوار ........................................................................................170

2-3-12-5- سنت ها و فرهنگ ها .....................................................................................170

3-3-12-5- مسائل جنبي اجتماعي ....................................................................................171

4-3-12-5- ايمني در برابر حوادث ....................................................................................172

5-3-12-5- بهداشت محيط ...............................................................................................172

6-3-12-5- تاسيسات وتجهيزات عمومي و زير بنايي ..........................................................173

7-3-12-5- عوارض زيبا شناسانه .......................................................................................174

فصل ششم:نتیجه گیری وآزمون فرضیات و ارائه پیشنهادات

1-6-نتیجه گیری کلی.........................................................................................................175

2-6-آزمون فرضیات..........................................................................................................179

3-6-ارائه راهبردهای مناسب در فرایند توسعه آپارتمان نشینی..............................................181

منابع و مآخذ

ضمائم